Woman in Medicine
In 260, Aghvida, wife of the Armenian feudal prince Suren Salahuni, founded a home for lepers built in the Arbenut curative mineral waters, which was the first in its kind to serve and help the sick.
Source: Vahram Torkomian, Les armeniennes dans l’histoire de la medecine, 1986
Photo: Medieval armenian women giving birth
Women’s Unit Commander – (Armenian Resistance in Urfa)
A graduate of the American college in Kharpert, she actively participated in the resistance of Urfa in 1915 and took the lead of the women’s fighter’s unit in defense of the city but was killed the same year when the Turkish army broke in and slaughtered the Armenian residents. Unfortunatly, we know very little about her life.
“On our arrival at Urfa we told everything that had happened to us. So the inhabitants of Urfa preferred death to exile. Miss Khanim Ketenjian, the daughter of the richest family and a graduate of the Euphrates College, joined the Armenian fighters and shot twenty to thirty Turkish gendarmes, and then she herself became a martyr. The Government could do nothing until they had the guns brought from Adana. So, at the command of German officers and artillerymen, the Armenians in Urfa were wiped out.” -Esther Meguerdichian, From Turkish toils: The narrative of an Armenian family’s escape, Cornell University.
Actress
Azniv Hrachya (real name, Minasyan) was born in Constantinople, where she took her first steps in theater in 1869 at the Eastern theater. She first acted in armenian historical plays, then in Italian and french melodramas. In 1883 she abandoned the stage and came back in 1893 to play in the Armenian theaters of Tbilisi and Baku. She is one of the representatives of classical realism in armenian theater. In 1909, she published her memoirs about her life as an actress. She died in 1920, due to a serious illness.
She was often compared to Elonora Duse, the italian actress.
Source: Armenian Encyclopedia, book II.
Human Rights Defender
“Until the party truly gives up all its wealth to the people who really earned it, everything, down to the last… rouble, Stalinism will still triumph and it will still triumph until we can establish the principle of sovereignty. Sovereignty of the individual, sovereignty of the family and home, sovereignty of every ethnic group and every state.” (during 1991 speech at the communist party).
The daughter of Gevork Alikhanov, a prominent Armenian communist, the secretary of Comintern, and Ruth Bonner, a Jewish Russian from Siberia, Elena Bonner grew up in the restless, cosmopolitan atmosphere of the Hotel Luxe in Moscow. She mingled with dissident writers and artists, and also helped political prisoners and their families. She was tried for “anti-Soviet agitation” and exiled to Gorky in 1984, the memoirs of which she published in her book Alone Together. Bonner has been a tireless advocate of the Nagorno-Karabakh issue since 1988, campaigned against the war in Chechnya and fought for the human rights and freedom of speech in other disputed regions. She is the founder of the Andrei Sakharov Archives at Brandeis University.
Here is an excerpt of her speech in Oslo in 2009:
“At the age of 14, I was left without my parents. My father was executed, my mother spent 18 years in prison and exile. My grandmother raised me and my younger brother. The poet Vladimir Kornilov, who suffered the same fate, wrote: “And it felt that in those years we had no mothers. We had grandmothers.” There were hundreds of thousands of such children. The writer Ilya Ehrenburg called us “the strange orphans of 1937”. Then came the war. My generation was cut off nearly at the roots by the war, but I was lucky. I came back. I came back to an empty house. My grandmother had died of starvation in the siege of Leningrad. Then came life in a communal apartment, six half-hungry years of medical school, falling in love, two children, and the poverty of a Soviet doctor. But I was not alone in this. Everyone lived that way.
And then there was my dissident years followed by exile. But Andrei and I were together! And that was true happiness. Today, when I am 86, I try to sum up my life every day that I am still alive. And in summing up my life, I can do so in three words. My life was typical, tragic, and beautiful. Whoever needs the details — read my two books, Alone Together and Mothers and Daughters. They have been translated into many languages.”
Related articles:
http://www.guardian.co.uk/world/2011/jun/19/yelena-bonner-obituary
http://www.armenianweekly.com/2011/06/29/yelena-bonner-heroic-figure-for-karabagh/
http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2101745_2102136_2102821,00.html
Photo: ANSA/AFP
“The deaconess in the Armenian Church is part of the rich fabric of Armenian Church tradition. While historical documentation does not always agree about the actual role of deaconesses, it is known that they were not identical to male deacons in their role or function. However, studies have shown that their roles included social services, teaching, sometimes serving at the altar, and even baptizing other women in special circumstances. They were also celibate and lived in communities, like nuns.” – Sevan Boghosian, (Armenian reporter, 2009) full article here.
Photo: Peter Carapetian, in Gregory Lima, “The Costumes of Armenian Women” (Tehran, 1974).
Related link: An interesting study by Aime Georges Martimort here
The Deaconess in the Armenian Church, A Brief Survey
Fr. Abel Oghlukian
St. Nersess Seminary Press
Poet, painter, and playwright
Born in 1872 at Diarbekir (one of the ancient Armenian capitals, Tigranakerd), her father was the British Vice-Consul in Diarbekir. Her mother was an Englishwoman, a kinswoman to the poet Samuel Rogers (1763-1855). After losing her father during the massacres of the mid 1890s in Ottoman Turkey, Zabelle was sent to Cyprus by a relief committee to help organize an industrial home for Armenian widows and orphans and nurse the wounded and sick. She continued her education in London, and there she settled until the end of her flamboyant life as a creative and performing artist. She studied at Slade School of Fine Art and had her individual art exhibitions in London in 1910 and 1912 and in Germany in 1920 and later in Egypt, Italy, and Belgium.
Her first novel Esther, was published in 1901.
She collected, translated and assembled – partly in collaboration with Alice S. Blackwell – a voluminous album of a book titled Armenian Legends and Poems, published in 1916.
She wrote numerous articles and was a valiant campaigner for the Armenian cause. Most of her literary volumes and plays included her own illustrations. She was fluent in Armenian, English, Itallan, Greek, Turkish, French, Russian, and German
She had extensive correspondence with the great Armenian literary figures of the time, particularly with Arshak Tchobanian and Avedik Issahakian.
Her painting-portrait of Raffi is now at the Tcharents Museum of Literature & Arts.
Sources: Zoryan Institute, Prof. Khachatur Pilikian
———————————————————————————————————-
Բանաստեղծուհի, նկարչուհի և դրամատուրգ
Ծնվել է 1872 թ-ին՝ Դիարբեքիրում (հայկական հնագույն մայրաքաղաքներից մեկը՝ Տիգրանակերտ): Նրա հայրը Դիարբեքիրի բրիտանական փոխհյուպատոսն էր: Մայրը անգլիացի էր՝ Սամուել Ռոջերսի ազգականը (1763-1855): 1890-ական թվականներին Օսմանյան Թուրքիայի ջարդերում հորը կորցնելուց հետո Զաբելը փոխօգնության կոմիտեի կողմից ուղարկվեց Կիպրոս՝ օգնելու կազմակերպել արդյունաբերության տուն հայ այրիների , որբերի համար և բժշկելու հիվանդներին և վիրավորներին: Նա շարունակեց կրթությունը Լոնդոնում, որտեղ անց կացրեց իր վառ կյանքը որպես ստեղծարար դերասանուհի: Զաբելը ուսանեց «Սլեյդ» արվեստի դպրոցում և իր անհատական ցուցահանդեն ունեցավ Լոնդոնում 1910 և 1912թթ–ին, 1920-ին՝ Գերմանիայում, այնուհետև Եգիպտոսում, Իտալիայում, Բելգիայում:
Նրա «Esther » խորագիրը կրող առաջին վեպը տպագրվեց 1901 թվականին:
Զաբելը հավաքագրեց ու թարգմանեց «Հայկական առասպելներ ու լեգենդներ» խորագիրը կրող գրքերի ժողովածու՝ մասամբ Ալիս Ս. Բլեքուելլի հետ համատեղ, որը տպագրվեց 1916 թվականին:
Զաբել Բոյաջյանը գրել է բազմաթիվ հոդվածներ և եղել Հայկական հարցի անվեհեր ջատագովներից մեկը: Նրա ստեղծագորխության աշխատանքները հաճախ ներառել են նրա իսկ նկարազարդումները: Նա սահուն տիրապետում էր հայերեն, ռուսերեն , հունարեն, անգլերեն, իտալերեն, ֆրանսերեն, թուրքերեն, գերմաներեն լեզուներին:
Զաբելը լայնածավալ նամակագրական կապի մեջ էր ժամանկի անվանի հայ մեծանունների հետ, մասնավորապես՝ Արշակ Չոբանյանի, Ավետիք Իսահակյանի:
Նրա ՝ Րաֆֆու դիմանկարը հիմա գտնվում է Չարենցի անվան Գրականության և արվեստի թանգարանում:
Աղբյուրները: Զորյան համալսարան, պրոֆ. Խաչատուր Փիլիկյան
The Actress
Siranush (Merobe Kantarjian) was born in Constantinople, where she started her career as an actress in 1873 then moved later to the caucasus to continue performing in different towns; Tbilisi, Yerevan and Baku mainly.
“The “breeches” trend (actresses playing men’s roles) infiltrated the Armenian Theatre when the actress Siranush (1857-1932) played the role of Hamlet in 1902. She played European and Armenian roles, as well as other Shakespearean roles, but her portrayals of Hamlet were a recurring part of her repertoire throughout her thirty-year reign on the Armenian stage. Her career on the Armenian stage lasted longer than that of any other Armenian actress.” – A Brief History of Armenian Theatre By Dr. Anne T. Vardanian
Alice Navasargian in her book; Armenian Women of the Stage, mentions that Siranush became an acting legend after she performed the role of Ophelia in Hamlet and created her own school of theater.
Photo: RIA Novosti, by M.Amaliyan
—————————————————————
Սիրանուշը (Մերոբե Կատարջյան) ծնվել է Կոստանտդնուպոլսում, որտեղ և սկսել է դերասանուհու կարիերան1873 թ-ին : Այնուհետև տեղափոխվել է Կովկաս՝ շարունակելու ներկայացումներ տալ տարբեր քաղաքներում, հիմնականում՝ Թիֆլիսում, Երևանում, Բաքվում:
««Բրիջներ» միտումը (դերասանուհիներ, ովքեր տղամարդկանց դերեր են խաղում) ներծծվեց հայկական թատրոն , երբ Սիրանուշը (1857-1932) խաղաց Համլետի դերը 1902-ին: Նա խաղաց եվրոպացի և հայ կերպարների դերեր, ինչպես նաև այլ Շեքսպիրյան դերեր, սակայն Համլետի կերպարավորումը հայկական բեմում երեսուն տարվա նրա խաղացանկի լավագույն կերպարավորումն է: Նրա կարիերան հայկական բեմում տևեց ավելի երկար, քան որևէ այլ դերասանուհու»,- հայկական թատրոնի հակիրճ պատմություն Անի Վարդանյանի կողմից:
Ալիս Նավասարդյանը «Հայ կինը բեմի վրա» գրքում նշել էր, որ Սիրանուշը կենդանի լեգենդ էր դարձել «Համլետ»-ում Օֆելյայի դերը խաղալուց և սեփական դպրոցը հիմնելուց հետո:
“I despise injustice and prejudice. Indignantly I see the chains with which women are so enslaved that neither their words, nor their actions, nor their slightest movements are natural or true. Can truth survive, burdened by such a yoke? The pitiful condition of women has always distressed me. These sad victims of society are ashamed to be loving lest they reveal that they have hearts; ashamed to utter the word “injustice” lest it reveal that they have rights to declare; ashamed to explore religious and social corruption lest it demonstrate that they possess conscience and reason. They are even ashamed to reveal their deepest selves, to declare: “This is who I am, I am also to be reckoned with…” Heads bent, they live from hand to mouth, passing from the world, without presence; the more unobtrusive the path, the more it is commended.” – Srpuhi Dussap (excerpt from the preface of the book Mayda, 1883 – translated by Elise Antreassian)
Կը կրկնեմ՝ անիրավության և նախապաշարմանց թշնամին եմ․ հետևապես սրտմտելով կը տեսնեմ այն շղթաները որով կանացի սեռը կաշկանդված է․ այնպես որ կնոջ ո՛չ խոսքը, ո՛չ գործը և ո՛չ շարժումը բնական է կամ ճշմարիտ․ և միթե լուծի ներքև ճշմարտությունը կրնա՞ ապրիլ երբեք։ Կնոջ ցավալի վիճակը խորհրդածությանցս առարկա եղած է միշտ․ զի կինն ընկերության ողորմելի զոհն է։ Կ՚ամաչե նա սիրելու՝ այսինքն սիրտ մ՚ունենալը խոստովանելու․ կ՚ամաչե արդարության բառը հնչելու՝ այսինքն իրավունք մ՚ունենալը հայտարարելու․ կ՚ամաչե կրոնից և օրինաց զեղծմունքը հայտնելու՝ այսինքն խիղճ և բանականություն ունենալը ապացուցանելու․ վերջապես կ՚ամաչե յուր բարոյական հանգամանքն ամբողջապես ի հանդես հանելու․ «Ե՛ս եմ, ե՛ս ևս ի հաշիվ կրնամ մտնել» ըսելու։ Ուստի գլխիկոր, ափ ի բերան կապրի, կանցնի աշխարհես անձայն և անշշուկ, և ո՛րչափ աննշմարելի ըլլա ընթացքն՝ ա՛յնչափ գովելի է։
more of Dussap’s work online (in Armenian), here.
The First Armenian Feminist Novelist
She was born in Constantinople in a wealthy family.The young Dussap, being educated in Western European institutions, showed little interest in the Armenian language. However, after being tutored by revered Armenian poet Mkrtich Beshiktashlian, Dussap began to show a deep affection for the language as well as her heritage.
She was very much concerned about the situation of the female peasantry of the Ottoman Empire, attacking the traditional patriarchal structures behind their ignorance and male oppression. She further noted that even in the more cultured and cosmopolitan Constantinople, women “were still deprived of their freedom and dominated by men.” Dussap was certain that their society would not be able to advance and progress without the emancipation of women. For these liberal ideas, she faced resentment from some of prominent Armenian intellectuals, such as Krikor Zohrab.
Through her three novels, she raised the issue of women’s emancipation, the right to work and choose one’s own destiny regardless of the gender. With her literary work and speeches, she influenced a whole new generation of women writers in the Armenian society.
Here is a short reflection on her life and work by Eddie Arnavoudian:
Serpouhi Dussap (1840-1901) ‘championed the cause of Armenian women in the 19th century’ at a time when ‘peasant women in the provinces’ suffered ‘ignorance’, ‘poverty’ and ‘male oppression’ and lived a ‘life rooted in superstitions and prejudices.’ Even in the more prosperous and cultured Constantinople women ‘were still deprived of their freedom and dominated by men.’ Dussap wrote her three novels ‘Mayda’, ‘Siranoush’ and ‘Araxia’ to expound her views on the rights of women to challenge the prevailing oppression of Armenian women.
Despite being scorned by such eminent figures as Krikor Zohrab, Azadouhi Kalaidjian reveals Dussap to be a formidable intellectual, capable of thought more profound than many of her detractors. She grasped well that no concept of human equality could, without self-contradiction, tolerate continued discrimination against women.
One of the characters in Mayda proclaims: ‘What kind of equality is it that places half of humanity at the feet of males? What kind of liberty is it that deprives women of the ability to protest, to act and to initiate?’
Dussap was a rigorous and passionate critic of laws and institutions that legitimized the oppression of ‘half of humanity’ or acted to the detriment of humanity at large. ‘The law places a cord around a woman’s neck and tightens or loosens it at will’ while religion and faith ‘instead of becoming the hope of a desperate humanity has become a vicious instrument in the hands of so many clergymen, to pursue their personal gain.’
“Srpuhi Dussap was a trendsetter. She was a feminist, a visionary and the first Armenian woman to publish a novel (1883). Her work greatly influenced the women who followed in her wake; Sibyl and Yesayian sought guidance and inspiration from her.” – Hermig Yogurtian
Sources:
An Armenian 'Suffragette' Serpouhi Dussap: A militant for women's equality, 2000 by Azadouhi Kalaidjian http://groong.usc.edu/tcc/tcc-20040209.html http://groong.usc.edu/tcc/tcc-20000416.html --------------------------------------------------------
Հայ առաջին ֆեմինիստ վիպասանը
Նա ծնվել էր Կոնստանդնուպոլսում, հարուստ ընտանիքում: Երիտասարդ Տյուսաբը, ով կրթվել էր Արևմտյան Եվրոպայի ուսումնական հաստատություններում, մեծ հետաքրքրություն չէր ցուցաբերում հայոց լեզվի նկատմամբ: Սակայն հայոց մեծ բանաստեղծ Մկրտիչ Պեշիկթաշյանի դասավանդումից հետո, Տյուսաբը իր հետաքրքրոթյունն ուղղեց ոչ միայն հայոց լեզվին, այլև իր ազգությանը:
Նա շատ մտահոգված էր Օսմանյան կայսրության գավառական կանանց կեցությամբ՝ բարձրաձայնելով տգիտության և տղամարդկանց ճնշման հետևում թաքնված ավանդական հայրիշխանական կառույցների դեմ: Ավելի ուշ նա նկատեց, որ անգամ մշակութային և կոսմոպոլիտ Պոլսում կանայք «դեռևս զրկված են ազատությունից և իշխվում են տղամարդկանց կողմից»: Տյուսաբը վստահ էր, որ առանց կանանց ազատագրման իրենց հասրակությունն ի վիճակի չէր լինի զարգանալ և առաջընթաց ունենալ: Այսպիսի ազատական գաղափարների պատճառով նա արժանացավ որոշ հայ անվանի մտավորականների հակակրանքին, որոնցից էր Գրիգոր Զոհրաբը:
Իր երեք վեպերի միջոցով նա բարձրաձայնեց կանանց ազատագրության, ընտրելու իրավունքի և սեփական ճակատագիրը՝ անկախ սեռից տնօրինելու իրավունքի մասին հարցը: Իր գրական աշխատանքների և ելույթների միջոցով նա ազդեցություն ունեցավ հայ հասարակության կին գրողների ամբողջ նոր սերնդի վրա:
Ահա նրա կյանքի և գործունեության մի կարճ արտացոլում՝ արված Էդդի Արնավուդյանի կողմից:
Սրբուհի Տյուսաբը (1840-1901) բարձրաձայնեց հայ կանանց խնդրի մասին 19-րդ դարում այն ժամանակ, երբ գյուղացի կանայք արվարձաքններում տառապում էին անտեղյակության, աղքատության, տղամարդկանց ճնշման պաճտառով և ապրում էին սնահատությամբ ողողված կյանքով: Անգամ ավելի բարգավաճող և մշակութային Կոստանդնուպոլում կանայք դեռևս հեռացված էին ազատությունից և ղեկավարվում էին տղամարդկանց կողմից: Տյուսաբը գրեց «Մայդա», «Սիրանուշ» և «Արաքսյա» խորագրերը կրող վեպեր՝ տարածելու կնոջ իրավունքերի մասին հասկացությունը՝ հաղթահարելու կանանց հանդեպ գերակշռող ճնշումները:
Չնայած ծաղրանքի ենթարկվելուն այնպիսի անվանի գործիչների կողմից, ինչպեսին Գրիգոր Զոհրաբն էր՝ Ազատուհի Կալադջյանը բնորոշեց նրան որպես մտավոր կին, որն ունակ է շատ ավելի խորը մտածելու, քան նրան զրպարտողները: Նա լավ էր հասկանում, որ մարդու իրավունքների ոչ մի հասկացություն, առանց ինքնակառավարման հասկացության, չի կարող հանդարտեցնել շարունակվող կանանց նկատմամբ խտրկանությունը:
«Մայդա»ի կերպարներից մեկը հայտարարում է. «Ի՞նչ հավասրություն,որն իջեցնում է մարդկության կեսը տղամարդկանց ոտքերի առջև; Ի՞նչ ազատություն, որը զրկում է կանանց բողոքարկելու, գործելու և նախաձեռնելու հնարավորությունից »:
Տյուսաբը այն օրենքների և հաստատությունների խստապահանջ ու կրքոտ քննադատ էր, որոնք լեգիտիմացրել էին «մարդկության կեսի» ճնշումը կամ գործում էին մարդկությանը ի վնաս: «Օրենքը լար է փաթաթել կանանց պարանոցին և ամրացնում կամ թուլացնում է այն իր կամոք, մինչդեռ կրոնն ու հավատքը հուսահատ մարդկությանը հույս ու ապավեն դառնալու փոխարեն դարձան արատավոր գործիք բազմաթիվ հոգեվորականների ձեռքում՝ սեփական շահերին հասնելու համար»:
«Սրբուհի Տյուսաբը նորաձևության թելադրողն էր: Նա ֆեմինիստ էր և առաջին հայ կինը, ով վեպ տպագրեց (1883): Նրա ստեղծագործությունը մեծ ազդեցություն ունեցավ կանանց վրա, ովքեր հետևեցին իրենց: Սիբիլն ու Եսայանը ուղղություն և ներշնչանք ստացան նրանից»:
Հերմիգ Յոգուրտյան
The last member on the throne of the Artaxiad Dynasty, she was the daughter of Armenian King Tigranes III and half-sister/wife of King Tigranes IV. In the centuries before Christianity, incestuous marriages were common in Hellenistic courts in order to preserve the purity of the royal blood. She was the only Armenian sovereign to ascend to the throne three times. Erato reigned along with her brother Tigranes IV from 8 to 5 BC, 2 BC to 2 and later with Tigranes V, 6 to 11 for almost 34 years. She was known to be a strong and ruled with vigilance.
Sources: http://www.guide2womenleaders.com/womeninpower/Womeninpower00000.htm
Kurkjian V., A history of Armenia, 2008
Armenia’s pioneer socialist feminist poet, Kurghinian was born in Gyumri, in 1876. She became politically active at seventeen and after graduating from the Progymnasium, left for Russia in order to continue her education. Instead, she immersed herself into the revolutionary underground in Rostov and partook in various proletarian actions. Her first book The Ringing of Dawn was published in 1907, which contained rare socialist feminist poetry and was highly criticized among the leading literary groups in Armenia. Kurghinian returned to her homeland in 1921 and continued her struggle for the betterment of social conditions for the unprivileged. She died in 1927.
I PITY YOU
I pity you, dull-witted women,
for chasing after rouge and beauty aids,
wasting away your time without a goal,
with faces adorned for lewd sale.
For using any possible means to
always please and gratify men,
day and night obsessing only
how to set traps of jealousy.
For robbing those who love you
of their last penny earned in pain,
at times of distress, callous and low
like owls you hoot, playing the victim.
For having a subtle instinct of marketing,
selling yourselves for the highest price,
bickering endlessly over style, appearance,
a circus show of fashion rivalry.
I pity you, vain captives, whose
thoughts are lost in folds of velvet
for having minds that are utterly vacant,
for having hearts that are tainted with deceit.
S. Kurghinian, 1907
translated by Shushan Avagyan
Sources: I want to live: Poems of Shushanik Kurghinian, translated by S. Avagyan, AIWA, 2005
Armenian Women 